Xu hướng sử dụng mạng internet để mua bán ma túy và ứng phó của Việt Nam

Theo kết quả khảo sát của Liên minh Viễn thông quốc tế (ITU), việc sử dụng internet và các nền tảng mạng xã hội tiếp tục mở rộng trên toàn cầu với khoảng 2/3 số người truy cập internet và gần 60% dân số thế giới sử dụng các phương tiện mạng xã hội. Khả năng kết nối kỹ thuật ngày càng tăng dẫn đến nâng cao hiệu quả cung ứng. Hoạt động mua sắm trực tuyến phát triển không chỉ giới hạn ở những hàng hóa hợp pháp mà còn bao gồm cả ma túy. 

Người mua có thể đặt mua ma túy trực tuyến, chuyển khoản tiền qua ngân hàng, sau đó nhận trực tiếp ma túy tại địa chỉ yêu cầu, do đó giảm khâu trung gian, giảm chi phí, rút ngắn chuỗi cung ứng. Trước thách thức này, đã đặt ra thách thức cho công tác phòng ngừa, đấu tranh của các nước.

Mua bán ma túy trên Dark net đang diễn biến rất phức tạp

Trên thế giới, xuất hiện xu thế sử dụng Clear web (trang web rõ nguồn gốc, được lập bằng công cụ tìm kiếm tiêu chuẩn, không giới hạn người truy cập, sử dụng cho các mạng xã hội thông thường) và các Deep web (nội dung không được lập bằng công cụ tìm kiếm tiêu chuẩn, được định vị hay truy cập bằng URL hay địa chỉ IP trực tiếp nhưng có thể nhưng có thể cần mật khẩu hay quyền truy cập bảo mật khác để vượt qua các trang web công khai, sử dụng vào nhiều mục đích phổ biến như thư trên web, ngân hàng trực tuyến) để mua bán ma túy.

Việc tiếp thị, mua bán ma túy trên mạng internet diễn ra với nhiều cấp độ khác nhau như trên các trang web công khai, ứng dụng mạng xã hội và trên Dark net (mạng ẩn).

Phần lớn các kết nối internet diễn ra trên Deep web, chiếm khoảng 96% tổng số trang web được công cụ tìm kiếm lập chỉ mục, so với 4% trên các trang Clear web. Bên cạnh mục đích sử dụng hợp pháp, Deep web cũng lưu trữ các hoạt động bất hợp pháp. Phân tích chuỗi khối về tiền điện tử cho thấy từ 0,1% - 1,9% khối lượng giao dịch tiền điện tử trong giai đoạn 2017 - 2022 liên quan đến hàng hóa và dịch vụ bất hợp pháp. Các giao dịch liên quan đến thị trường Dark net (chủ yếu liên quan đến ma túy) chiếm 0,2% tổng số giao dịch tiền điện tử năm 2022.

Mua bán ma túy trên Dark net đang diễn biến rất phức tạp, qua khảo sát của Cơ quan phòng, chống ma túy và tội phạm của Liên Hợp Quốc (UNODC) cho thấy tỉ lệ người dùng ma túy sử dụng internet mua chất cấm này trên Dark net đã tăng hơn 2 lần từ 4,7% (năm 2014) lên 10,8% (năm 2023).

Kết quả điều tra các chuỗi khối, hiện có nhiều loại tiền điện tử để xác định các địa chỉ đáng ngờ liên quan đến giao dịch ma túy. Thị trường Dark net tiếp tục phát triển với doanh số đạt 2,7 tỉ USD, tương đương với ước tính 1,5% doanh số bán lẻ ma túy ở Bắc Mỹ và châu Âu.

UNODC nhấn mạnh khả năng thay đổi trong thị trường Dark net từ bán lẻ sang bán buôn ma túy. Phân tích số lượng giao dịch, doanh số bán hàng cho thấy đối tượng cung cấp ma túy cho cả "đại lý" phân phối lẫn người dùng ở tuyến cuối.

Qua khảo sát của UNODC cho thấy việc sử dụng mạng xã hội thông qua các trang web rõ ràng để mua lẻ ma túy đã tăng nhanh so với sử dụng internet nói chung. Khoảng 10% số người sử dụng internet ở độ tuổi 15 - 25 đã mua ma túy trực tuyến, 76% giao dịch qua mạng xã hội và phần còn lại diễn ra trên Dark net.

Ma túy được bán trên một số nền tảng mạng xã hội, bao gồm các nền tảng chính thống như: Facebook, Instagram, WhatsApp. Các nền tảng cho phép kết nối mạng xã hội với những người lạ như Tinder, Grinds, Instagram, Facebook, Discord cho phép người bán "quảng cáo" sản phẩm cho người mua không xác định bằng cách xây dựng hồ sơ công khai.

Các nền tảng nhắn tin bao gồm được mã hóa và không được mã hóa tạo điều kiện thuận lợi cho các giao dịch ma túy giữa những người đã biết nhau thông qua tin nhắn trực tiếp hay trong giới hạn cuộc trò chuyện nhóm. Kết quả khảo sát ở 35 quốc gia, Facebook và Instagram được sử dụng phổ biến để mua bán ma túy.

Việc mua bán qua mạng xã hội mặc dù ẩn danh song có xu hướng yêu cầu giao dịch trực tiếp, do đó việc gặp mặt trực tiếp được thu xếp qua ứng dụng mạng xã hội như Snapchat, Wickr, Facebook Messenger. Đối tượng mua ma túy trên Dark net rồi chia nhỏ để bán lẻ trên mạng xã hội. Doanh số bán ma túy qua mạng xã hội tăng nhanh có xu hướng vượt doanh số bán ma túy qua thị trường Dark net, đặc biệt ở khâu bán lẻ. 

Các nền tảng mạng xã hội đóng vai trò thiết lập quan hệ (Facebook, Instargam) sau đó cung cấp hình ảnh (Snapchat), trong các giao dịch tiếp theo được thiết lập giữa các kênh an toàn hơn (Telegram) hay kênh kín (Wickr, Facebook Messenger). Vì thế mạng xã hội không chỉ là nơi giao dịch mà còn được sử dụng làm nền tảng thiết lập các đường dây cung cấp ma túy bất hợp pháp với quy mô lớn.

Việt Nam đối mặt nguy cơ thị trường ma túy bất hợp pháp trên không gian mạng

Tại Việt Nam hiện nay, tỉ lệ sử dụng internet là 66%, cao hơn mức trung bình ở Đông Nam Á là 63%. Đáng chú ý, có 94% số người dùng internet ở nước ta truy cập mạng hằng ngày cho thấy nhu cầu giao tiếp, tìm hiểu thông tin qua internet và mạng xã hội ngày càng tăng cao. Do đó, bên cạnh lợi ích mang lại, thì chúng ta đang phải đối mặt với nguy cơ phát triển thị trường ma túy bất hợp pháp trên không gian mạng.

Hiện nay, đối tượng lợi dụng các ứng dụng mạng xã hội để hoạt động phạm tội về ma túy ngày càng diễn ra phổ biến. Dự báo đây sẽ là một trong những phương thức thủ đoạn phạm tội chiếm tỷ lệ lớn trong thời gian tới, qua đó lực lượng chức năng cần chủ động nắm tình hình, nghiên cứu giải pháp phòng ngừa.

Theo đó, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) tiếp tục làm tốt công tác nắm tình hình để chủ trì phối hợp với Cục An toàn thông tin (Bộ TT&TT), các nhà mạng nắm chắc tình hình sử dụng các nền tảng Clear web, Deep web và Dark net trên mạng internet, đặc biệt là hoạt động của các hội, nhóm có biểu hiện diễn biến phức tạp liên quan đến ma túy để triển khai biện pháp phòng ngừa, đấu tranh hiệu quả.

Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy (Bộ Công an) phối hợp với các lực lượng xác định hoạt động trên không gian mạng có dấu hiệu phạm tội về ma túy để xây dựng kế hoạch nắm bắt thông tin phục vụ công tác xác lập chuyên án đấu tranh triệt phá, không để xảy ra tình trạng đối tượng sử dụng không gian mạng, mạng xã hội lập hội, nhóm lôi kéo người dân tham gia vào hoạt động phạm tội về ma túy, sử dụng trái phép chất ma túy.

Lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy, công an các địa phương tích cực bám địa bàn, nắm chắc tình hình các hội, nhóm, tài khoản trên không gian mạng liên quan đến công tác phòng, chống ma túy để tập hợp thông tin đầy đủ về phương thức, thủ đoạn hoạt động mới của đối tượng để nghiên cứu, rút kinh nghiệm, chủ động thực hiện giải pháp phòng ngừa, đấu tranh.

Kim Long