Mô hình tác chiến xuyên quốc gia phòng chống tội phạm ma túy

Thách thức trước những xu hướng tội phạm ma túy mới, phức tạp hơn

Theo báo cáo của Cơ quan phòng, chống ma tuý và tội phạm Liên Hợp Quốc (UNODC), năm 2021, lực lượng chức năng các nước Đông và Đông Nam Á đã tịch thu 171,6 tấn ma tuý tổng hợp dạng methamphetamine. Trong đó có tới 90% lượng ma tuý thu được đến từ khu vực Đông Nam Á; lượng ma tuý tổng hợp thu giữ được trong năm 2022 ước tính tăng 10%, tương đương gần 200 tấn.

Năm 2022, diện tích trồng cây thuốc phiện tại khu vực Tam giác vàng là 40.100 ha (tăng 33% so với năm 2021). Tuy diện tích canh tác tăng không nhiều, nhưng sản lượng thuốc phiện sản xuất được tăng 88% so với năm 2021, ước đạt 795 tấn, tương đương 79,5 tấn heroine.

Trong khu vực tiểu vùng sông Mekong, chính sách đẩy mạnh truy quét, triệt phá các cơ sở sản xuất ma túy trong nội địa của Trung Quốc dẫn đến xu hướng các đối tượng phạm tội dịch chuyển, lấy khu vực Tam giác vàng làm địa bàn hoạt động, đầu tư công nghệ, chuyên gia hóa học và đầu tư tiền để sản xuất ma túy làm cho tình hình ma túy, đặc biệt là tình hình sản xuất, mua bán, vận chuyển trái phép ma túy tổng hợp tại khu vực Tam giác vàng ngày càng gia tăng.

Trong khi đó, Campuchia đang nổi lên là địa bàn bị các đối tượng lợi dụng tổ chức sản xuất ma túy tổng hợp, đặc biệt là ketamine với số lượng lớn. Tuy nhiên, thị trường ketamine trong nước tại Campuchia rất nhỏ. Lượng ma túy này chủ yếu được vận chuyển ra nước ngoài, nguy cơ thẩm lậu vào Việt Nam và các nước trong khu vực để đi nước thứ ba là rất cao.

Ngoài ra, chính sách xây dựng tường rào biên giới của Trung Quốc bước đầu có hiệu quả làm giảm tình hình ma túy thẩm lậu qua biên giới các nước vào Trung Quốc. Các đối tượng gặp khó khăn trong việc vận chuyển ma túy từ khu vực Tam giác vàng trực tiếp qua biên giới tỉnh Vân Nam để vào Trung Quốc. Do đó sẽ tiếp cận các con đường khác dẫn đến lượng ma túy từ khu vực Tam giác vàng qua các nước Lào, Thái Lan, Việt Nam gia tăng. Bên cạnh đó, các đối tượng cũng tìm các phương thức mới để vận chuyển ma túy qua biên giới như dùng thiết bị bay điều khiển từ xa hoặc thậm chí đào hầm để vận chuyển ma túy qua biên giới.

Trung Quốc là nước có nguồn cầu ma túy lớn nhất trong khu vực và là điểm đến của ma túy. Lào tiếp tục là nước trung chuyển ma túy từ khu vực Tam giác vàng vào Việt Nam và các nước trong khu vực.

Hơn nữa, chính sách hợp pháp hóa cần sa vào mục đích y tế của Thái Lan có thể tác động tiêu cực đến chính sách và tình hình ma túy của các nước trong khu vực cũng như gia tăng nguy cơ các đối tượng mua bán, vận chuyển cần sa trái phép vào Thái Lan và các nước trong khu vực.

Hợp tác ngăn chặn từ xa, từ sớm

Trước tình hình ma túy trong khu vực, lực lượng thực thi pháp luật các nước tiểu vùng sông Mekong, gồm Campuchia, Trung Quốc, Lào, Myanmar, Thái Lan và Việt Nam đã tăng cường hợp tác, đấu tranh có hiệu quả với tội phạm ma túy; đã thiết lập nhiều cơ chế hợp tác ở cấp độ song phương và đa phương, trao đổi thông tin tội phạm về ma túy; xây dựng các mô hình tác chiến xuyên quốc gia; xây dựng các chiến lược và kế hoạch hành động của các nước tiểu vùng về phòng, chống ma túy.

Một trong những nội dung hợp tác quan trọng đang được triển khai là thực hiện Kế hoạch hành động phòng, chống ma tuý vì một sông Mekong an toàn và thành lập hệ thống Trung tâm SMCC tại các nước thành viên.

Cho tới nay, cả 6 nước thành viên đã thành lập và luân phiên chủ trì tổ chức hoạt động của Trung tâm SMCC. Hoạt động của Trung tâm SMCC đã giúp cho các nước thành viên điều phối triển khai các hoạt động chung của Kế hoạch hành động; tổng hợp tình hình tội phạm ma tuý, kịp thời tham mưu, đề xuất các giải pháp chiến lược nhằm đấu tranh hiệu quả với tội phạm ma túy ở cả cấp độ quốc gia và khu vực, góp phần kiểm soát tốt tình hình sản xuất, mua bán, vận chuyển trái phép chất ma túy tại khu vực Tam giác vàng.

Được sự đồng ý của lãnh đạo Bộ Công an, Trung tâm SMCC hoạt động tại Việt Nam từ ngày 7/2 – 9/4/2023 với sự tham gia của 6 nước tiểu vùng sông Mekong. Đây là mô hình hợp tác, tác chiến xuyên quốc gia giữa lực lượng thực thi pháp luật về ma túy các nước tiểu vùng sông Mê Công lần đầu tiên được tổ chức ở Việt Nam.

Trong thời gian làm việc tại Trung tâm SMCC của Việt Nam, đại biểu các nước thành viên đã làm tốt vai trò là đầu mối triển khai các hoạt động như: Tổng hợp, cung cấp thông tin về các vụ án ma túy điển hình và tình hình ma túy có liên quan đến các nước trong khu vực; Trao đổi thông tin các đối tượng phạm tội về ma túy, đề nghị các bên liên quan phối hợp điều tra, bắt giữ các vụ án về ma túy; Tiếp nhận và xử lý các thông tin liên quan đến một số hoạt động mua bán, vận chuyển ma túy bất hợp pháp ở tiểu vùng sông Mekong.

Đơn cử như, Việt Nam đã cung cấp thông tin, đề nghị đầu mối SMCC liên hệ, tiến hành xác minh, cụ thể: 3 thông tin liên quan đến Campuchia; 5 thông tin liên quan đến Trung Quốc; 8 thông tin liên quan đến Lào; 01 thông tin liên quan đến Thái Lan. Cán bộ đầu mối của Trung Quốc tại Trung tâm SMCC đã thông báo, đề nghị Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma tuý phối hợp Công an tỉnh Lạng Sơn, Cao Bằng xác minh, làm rõ hành vi phạm tội của 3 đối tượng người Việt Nam liên quan đến 3 vụ việc mua bán, vận chuyển trái phép chất ma túy từ Việt Nam sang Trung Quốc....

Ngoài ra, Trung tâm SMCC phối hợp với Uỷ ban kiểm soát ma tuý quốc tế (INCB) tổ chức khoá tập huấn về sử dụng các công cụ hỗ trợ thông tin nghiệp vụ của INCB cho cán bộ các nước thành viên đang làm việc tại Trung tâm SMCC, giúp đại diện các nước làm việc tại Trung tâm SMCC tiếp cận những nội dung về công tác kiểm soát chất hướng thần mới và sử dụng hệ thống thông tin các vụ việc thu giữ chất hướng thần mới trên thế giới, các công cụ phân tích thông tin phục vụ mở rộng điều tra, đấu tranh phòng, chống tội phạm liên quan đến chất hướng thần mới.

Trong thời gian này, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma tuý đã tổ chức các chuyến khảo sát một số địa bàn trọng điểm về ma tuý của Việt Nam tại thành phố Hà Nội, các tỉnh Sơn La, Hoà Bình; tổ chức các buổi làm việc trao đổi kinh nghiệm, thực tiễn công tác đấu tranh phòng, chống ma túy giữa Trung tâm SMCC với các lực lượng phòng, chống ma tuý của Việt Nam như Biên phòng, Hải quan, Cảnh sát biển…

Thiếu tướng Nguyễn Văn Viện, Cục trưởng Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy (Bộ Công an Việt Nam) cho biết, mô hình hợp tác tại trung tâm SMCC thể hiện đúng tinh thần chỉ đạo của Chính phủ, của Bộ Công an Việt Nam điều tra xử lý tội phạm về ma túy phải ngăn chặn từ xa, từ sớm, khám phá cả đường dây, bắt được đối tượng chủ mưu, cầm đầu, không đánh khúc giữa, góp phần kiểm soát tình hình mua bán, vận chuyển trái phép ma tuý, tiền chất ở khu vực Tam giác vàng, các nước trong khu vực và trên thế giới.

Nghiên cứu thiết lập các Trạm kiểm soát ma túy công khai 

Dự báo tình hình ma túy tại các nước tiểu vùng sông Mekong sẽ có nhiều diễn biến phức tạp và nghiêm trọng hơn trong bối cảnh nguồn cung ma túy tại Tam giác vàng tăng lên và xu hướng nới lỏng chính sách kiểm soát ma túy ở một số nước trên thế giới và trong khu vực. Ma túy tổng hợp sẽ tiếp tục chi phối thị trường ma túy khu vực với số lượng người sử dụng tăng và xu hướng trẻ hóa. Các hoạt động mua bán, vận chuyển ma túy sẽ diễn ra phức tạp với quy mô và khối lượng lớn. Điều đó sẽ tạo nên những thách thức rất lớn đối với công tác phòng, chống ma túy trong khu vực nói chung và với Việt Nam nói riêng.

Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy sẽ tiếp tục theo dõi sát tình hình ma túy ngoại biên, phân tích làm rõ các xu hướng ma túy mới, trao đổi với lực lượng chức năng các nước thành viên để chủ động trong công tác phòng, chống ma túy.

Các nước thành viên SMCC cần tiếp tục nâng cao vai trò chủ đạo trong xây dựng các chính sách, chiến lược kiểm soát ma túy và tiền chất của quốc gia nhằm cụ thể hoá các hoạt động mục tiêu trong khuôn khổ Kế hoạch hành động; chủ động đẩy mạnh các đợt truy quét tấn công trấn áp tội phạm ma túy trên diện rộng, tập trung vào các tuyến biên giới, tuyến vận chuyển ma túy và tiền chất trọng điểm vào, ra khu vực Tam giác vàng; nêu cao vai trò trách nhiệm trong việc trao đổi thông tin, phối hợp điều tra trấn áp tội phạm ma túy với cơ quan phòng, chống ma túy các nước và các đối tác.

Tăng cường hợp tác giữa các nước thành viên SMCC, đặc biệt là các nước có chung đường biên giới trong phòng, chống ma túy và kiểm soát tiền chất; xây dựng các kế hoạch, sáng kiến triển khai các chiến dịch hợp tác song phương/ba bên; giúp đỡ, hỗ trợ lẫn nhau trong tăng cường năng lực thực thi pháp luật phòng, chống ma túy và triển khai có hiệu quả các cơ chế hợp tác hiện có.

Các nước khu vực nghiên cứu thiết lập hệ thống các Trạm kiểm soát ma túy công khai tại các địa điểm tiếp giáp khu vực Tam giác vàng và trên các tuyến đường trọng điểm, nhằm phối hợp kiểm soát ma túy và tiền chất, tiến tới mục tiêu bao vây, cô lập khu vực sản xuất ma túy tại Tam giác vàng.

Đồng thời củng cố phát triển quan hệ hợp tác với các bên đối tác trong và ngoài khu vực; tranh thủ các nguồn lực của cộng đồng quốc tế cho các sáng kiến, chương trình, kế hoạch phòng, chống tội phạm ma túy ở khu vực và các nước.

Hoàng Giang