Vụ 24 người phơi nhiễm HIV đã được xử lý như thế nào?

TS. Hoàng Đình Cảnh, Phó Cục trưởng Cục Phòng chống HIV/AIDS (Bộ Y tế). Ảnh: Thùy Chi

Để tìm hiểu rõ hơn về vụ việc và những ứng phó kịp thời trong điều trị, dự phòng cho những cán bộ, người tham gia cứu nạn trong vụ tai nạn khốc liệt xảy ra ở Kon Tum, phóng viên Trang tin Tiếng Chuông đã có cuộc phỏng vấn TS.Bs Hoàng Đình Cảnh, Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế).

Xin ông cho biết, sau khi nhận được thông tin về Thư vụ tai nạn giao thông tại tỉnh Kon Tum có một người nhiễm HIV trong số những nạn nhân tử vong, và tình trạng nhiễm HIV chỉ được biết sau khi cấp cứu, khiến 24 người nguy cơ phơi nhiễm HIV. Cục Phòng, chống HIV/AIDS đã kịp thời có những chỉ đạo gì trong sự việc này?

TS. Hoàng Đình Cảnh: Cục Phòng, chống HIV/AIDS luôn có kết nối tốt với các Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS của các tỉnh/thành, đồng thời thường xuyên theo dõi thông tin trên báo chí, do vậy khi thông tin đầu tiên được đăng tải trên facebook của một bạn và sau đó một số báo thông tin về việc này chúng tôi đã có sự chỉ đạo kịp thời. Như một số báo chí đã đưa thông tin vào ngày 2/7 về vụ tai nạn giao thông tại địa phận xã Đắk Hring, huyện Đắk Hà, tỉnh Kon Tum do 2 xe khách đâm nhau. Theo thông tin ban đầu, vụ tai nạn làm 1 người chết tại chỗ và nhiều người khác bị thương, trong đó có 11 trường hợp bị thương nặng đã được chuyển lên Bệnh viện Đa khoa tỉnh Kon Tum cấp cứu. Nạn nhân tử vong sau đó xác định đã nhiễm HIV, tuy nhiên tình trạng nhiễm HIV của nạn nhân này chỉ được biết sau khi đã hoàn thành việc cứu nạn, vận chuyển và cấp cứu nạn nhân, có 17 cán bộ y tế và 7 người dân có tiếp xúc trực tiếp nạn nhân.

Ngay khi xác nhận sự việc, Cục Phòng, chống HIV/AIDS đã yêu cầu Sở Y tế Kon Tum hướng dẫn các cơ sở y tế tiến hành tư vấn, xét nghiệm sàng lọc và cấp miễn phí thuốc ARV để điều trị phơi nhiễm HIV ngay cho những người có liên quan đến ca cấp cứu người nhiễm HIV theo qui định, kể cả người dân tham gia cấp cứu trong vụ tai nạn này. Cục cũng yêu cầu Sở Y tế hướng dẫn việc tiệt trùng, xử lý, mai táng người nhiễm và các vật dụng liên quan theo qui định; tổ chức thăm hỏi, động viên những người dân và các cán bộ y tế đã tích cực tham gia cấp cứu người bị nạn; tổ chức tuyên truyền về dự phòng phơi nhiễm HIV; cung cấp thông tin chính thức cho các cơ quan thông tin đại chúng.

Bên cạnh đó, Cục Phòng, chống HIV/AIDS yêu cầu Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS tỉnh Kon Tum có báo cáo cụ thể về trường hợp này và đến nay Cục đã nhận được báo cáo của Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS tỉnh Kon Tum.

Theo quy định của Chính phủ, những người bị phơi nhiễm HIV chỉ được cấp thuốc miễn phí nếu họ là những cán bộ y tế, lực lượng vũ trang… đang làm nhiệm vụ. Trong trường hợp này, những người dân tham gia cứu nạn được điều trị như thế nào, thưa ông?

TS. Hoàng Đình Cảnh: Theo quy định tại Quyết định số 265/2003/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ qui định về chế độ đối với người bị phơi nhiễm do tai nạn rủi ro nghề nghiệp thì thuốc ARV dùng điều trị dự phòng sau phơi nhiễm HIV chỉ được cấp miễn phí cho những người bị phơi nhiễm do nghề nghiệp như cán bộ y tế, cán bộ lực lượng vũ trang, tổ công tác cai nghiện...bị phơi nhiễm khi đang làm nhiệm vụ. Tuy nhiên, trường hợp này là trường hợp đặc biệt, có 7 người dân tích cực tham gia cấp cứu người bị nạn đã bị phơi nhiễm HIV, do vậy, Cục Phòng, chống HIV/AIDS đã chỉ đạo Sở Y tế Kon Tum tiến hành cấp miễn phí thuốc ARV để điều trị dự phòng cho các cán bộ y tế và cả 7 người dân tham gia cấp cứu, có tiếp xúc trực tiếp với máu của nạn nhân nhiễm HIV.

Đến nay, tất cả 17 cán bộ Y tế và 7 người dân bị phơi nhiễm HIV khi tham gia cấp cứu nạn nhân đã được tư vấn, xét nghiệm sàng lọc HIV và cấp thuốc ARV để điều trị dự phòng sau phơi nhiễm kịp thời.

Theo thông tin ban đầu, nạn nhân tử vong nhiễm HIV mới điều trị ARV từ tháng 5 vừa rồi. Ông đánh giá nguy cơ bị phơi nhiễm trong trường hợp này ở mức độ nào?

TS. Hoàng Đình Cảnh: Theo báo cáo của Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS tỉnh Kon Tum, nạn nhân này đã điều trị ARV nhiều năm rồi. Về mặt khoa học, khi người nhiễm HIV đã được điều trị ARV từ 6 tháng trở lên thì nồng độ virus HIV trong máu ở mức rất thấp (dưới ngưỡng ức chế) nên khả năng lây truyền sang những người khác rất thấp. Mặt khác 24 người này lại được điều trị dự phòng phơi nhiễm ngay. Do vậy, hy vọng những người tiếp xúc trực tiếp với máu nạn nhân này sẽ không ai nhiễm HIV.

Trong 24 người bị phơi nhiễm HIV, họ được uống sớm nhất là trưa 1/7, muộn nhất là trưa 2/7, trong khi vụ tai nạn xảy ra trưa 30/6, theo ông việc cho uống thuốc ARV như vậy đã kịp thời? 

TS. Hoàng Đình Cảnh: Theo hướng dẫn của Bộ Y tế về quản lý, điều trị và chăm sóc HIV/AIDS ban hành kèm theo Quyết định số 3047/QĐ-BYT ngày 22/7/2015 của Bộ trưởng Bộ Y tế, việc điều trị dự phòng sau phơi nhiễm HIV nên thực hiện càng sớm càng tốt, tối ưu nhất trong vòng 72 giờ.  Như vậy cả 24 bệnh nhân này đều được điều trị ARV trong vòng 48 giờ đầu sau phơi nhiễm. Đây là thời gian tối ưu mà Bộ Y tế đã khuyến cáo.

24 trường hợp này sẽ uống thuốc trong thời gian bao lâu và theo dõi như thế nào? Theo ông, khi nào có thể khẳng định họ hoàn toàn “an toàn”?

TS. Hoàng Đình Cảnh: Việc điều trị dự phòng sau phơi nhiễm HIV kéo dài liên tục trong thời gian 28 ngày tức 4 tuần. Trong thời gian này, họ cần được tư vấn để theo dõi về tác dụng phụ có thể có của thuốc ARV. Không nên ngừng điều trị khi có tác dụng phụ nhẹ và thoáng qua. Nếu có các tác dụng phụ nặng cần đến các cơ sở y tế ngay. Những người đang điều trị cũng được tư vấn hỗ trợ tâm lý nếu cần, tư vấn tuân thủ điều trị.

Việc xét nghiệm HIV sẽ được làm lại sau 3 tháng theo quy định tại Quyết định số 3047/QĐ-BYT ngày 22/7/2015 của Bộ trưởng Bộ Y tế.

Cũng cần lưu ý rằng, mặc dù nguy cơ có thể thấp nhưng những người bị phơi nhiễm chưa loại trừ khả năng đã nhiễm HIV, do vậy họ không được cho máu, sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục và nếu là phụ nữ đang nuôi con nhỏ thì không cho con bú cho đến khi loại trừ được tình trạng nhiễm HIV. Sau 3 tháng xét nghiệm lại, nếu âm tính với HIV thì có thể khẳng định chắc chắn là họ không nhiễm HIV.

Xin ông cho biết, những trường hợp này có cần thiết phải nghỉ ở nhà hay vẫn đi làm bình thường?

TS. Hoàng Đình Cảnh: Theo quy định tại Quyết định số 265/2003/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ qui định về chế độ đối với người bị phơi nhiễm do tai nạn rủi ro nghề nghiệp, những người bị phơi nhiễm HIV do rủi ro nghề nghiệp được nghỉ việc 20 ngày hưởng nguyên lương và phụ cấp để điều trị dự phòng.

Hiện nay, các thuốc ARV được lựa chọn điều trị là khá an toàn với người sử dụng và cũng rất ít tác dụng phụ. Tuy vậy, một số người mới uống có thể có cảm giác mệt mỏi, triệu chứng này sẽ nhanh qua. Do vậy, nếu những người dùng thuốc mà khỏe mạnh, họ có thể đi làm bình thường nếu muốn. Những trường hợp có phản ứng phụ của thuốc như dị ứng, mệt mỏi nhiều cần đến cơ sở y tế để được tư vấn và có thể đổi phác đồ điều trị.