UNODC: Việt Nam cần giám sát chặt chẽ hơn việc buôn bán tiền chất

Bà Nguyễn Nguyệt Minh, Chuyên gia Chương trình, Phụ trách Văn phòng phòng, chống ma túy và tội phạm của Liên Hợp Quốc (UNODC) tại Việt Nam

Hưởng ứng Tháng hành động phòng chống ma túy năm 2020, nhân “Ngày Thế giới phòng, chống ma túy” (26/6), phóng viên có cuộc trao đổi với bà Nguyễn Nguyệt Minh, Chuyên gia Chương trình, Phụ trách Văn phòng phòng, chống ma túy và tội phạm của Liên Hợp Quốc (UNODC) tại Việt Nam.

PV: UNODC đánh giá như thế nào về tình hình ma túy tại khu vực Đông Nam Á nói chung và Việt Nam nói riêng, đặc biệt là trong bối cảnh dịch Covid-19 hiện nay, thưa bà?

Bà Nguyễn Nguyệt Minh: Có thể nói, tình hình ma túy ở khu vực Đông Nam Á nói chung đang diễn biến rất phức tạp. Thị trường ma tuý tổng hợp tiếp tục mở rộng và đa dạng hoá. Lượng methamphetamine bị thu giữ trong năm 2019 ở khu vực Đông Á và Đông Nam Á đạt mức kỷ lục, lên tới 115 tấn trong năm 2019.

Tuy nhiên, con số này chưa bao gồm số liệu của Trung Quốc với lượng methamphetamine bị thu giữ lên tới 30 tấn/năm trong vòng 5 năm trở lại đây. Bên cạnh đó, giá của methamphetamine giảm xuống mức thấp nhất trong vòng một thập kỷ qua do nguồn cung tăng đột biến. Ngoài methamphetamine, chất giảm đau dạng opiod, thuốc lắc, ketamine và cần sa tổng hợp cũng xuất hiện với số lượng lớn trong khu vực.

Đối với Việt Nam, UNODC nhận thấy rằng kể từ năm 2018, Việt Nam ngày càng trở thành đích đến và địa điểm trung chuyển của ma túy tổng hợp, methamphetamine và ketamine.

Trong bối cảnh dịch Covid-19 hiện nay, không có dấu hiệu cho thấy việc sản xuất ma túy ở khu vực Tam Giác Vàng bị ảnh hưởng. Trong khi cả thế giới đang tập trung đối phó với đại dịch COVID-19 thì tất cả các chỉ số liên quan đến sản xuất và mua bán ma tuý tổng hợp và hoá chất bất hợp pháp trong khu vực vẫn đứng ở mức kỷ lục. Lượng methamphetamine ở Myanmar và các nước trong khu vực trong đó có Việt Nam trong 3 tháng đầu năm năm 2020 vẫn rất cao.

PV: Bà đánh giá như thế nào về nỗ lực phòng chống ma túy của Chính phủ Việt Nam? UNODC có đề xuất gì cho công tác phòng chống ma túy của Việt Nam?

Bà Nguyễn Nguyệt Minh: Chính phủ Việt Nam đã và đang gia tăng các nỗ lực phòng, chống ma túy, đặc biệt là phòng, chống buôn bán ma túy bất hợp pháp.

UNODC cũng ghi nhận và đánh giá cao việc Việt Nam đã chia sẻ thông tin, giúp Phillippinnes trấn áp thành công một số vụ mua bán ma túy lớn. Việc hợp tác như vậy giữa các quốc gia trong khu vực cần được tăng cường.

Cần lưu ý là thị trường buôn bán ma túy bất hợp pháp của Việt Nam đang thay đổi rất nhanh chóng từ các chất dạng thuốc phiện như heroine sang ma túy tổng hợp như methamphetamine và các chất kích thần mới như cần sa tổng hợp.

Để có thể đối phó với các loại ma túy tổng hợp ngày càng đa dạng trên thị trường ma túy bất hợp pháp, Việt Nam cần nâng cao năng lực phát hiện, xác định các chất ma túy này. Ngoài ra, cũng cần phải giám sát chặt chẽ hơn việc buôn bán tiền chất và chuyển đổi mục đích sử dụng các chất có thể dùng để sản xuất ma túy tổng hợp.

Bên cạnh các hoạt động giảm cung, chúng tôi nhận thấy Việt Nam cũng đã rất tích cực triển khai các hoạt động giảm cầu và giảm hại liên quan đến người sử dụng ma túy. Chương trình điều trị thay thế chất dạng thuốc phiện bằng Methadone và Buprenorphine, tính đến nay có khoảng 54 nghìn bệnh nhân đã được điều trị thay thế, việc mở rộng chương trình điều trị thay thế chất dạng thuốc phiện đã đem lại nhiều lợi ích to lớn về mặt y tế, kinh tế xã hội đã được khẳng định trong các báo cáo quốc gia và quốc tế. Việt Nam cũng đã thí điểm chương trình methadone trong trại giam được cộng đồng quốc tế đánh giá cao.

Với sự nổi lên của ma túy tổng hợp, đặc biệt là các chất kích thích dạng amphetamine, Bộ Y tế Việt Nam cũng đã rất nhanh chóng xây dựng hướng dẫn điều trị lạm dụng loại ma túy này và đang trong giai đoạn triển khai mở rộng dịch vụ điều trị.

UNODC bàn giao các thiết bị, phương tiện kỹ thuật cho các Văn phòng liên lạc qua biên giới

PV: Được biết, UNODC đã hỗ trợ hoạt động cho các Văn phòng liên lạc qua biên giới (BLO) trong nhiều năm qua. Bà có thể cho biết hiệu quả hoạt động của các Văn phòng BLO?

Bà Nguyễn Nguyệt Minh: Việt Nam gia nhập mạng lưới BLO khu vực Mekong – các văn phòng liên lạc qua biên giới với sự tham gia của nhiều ngành khác nhau - kể từ năm 2001. Cho đến nay với sự hỗ trợ của UNODC, đã có 19 BLO được thành lập và hoạt động.

Chỉ tính riêng 2019, UNODC cùng với Cục Cảnh sát Điều tra tội phạm về na túy, Bộ Công an đã tiến hành tập huấn, nâng cao năng lực cho khoảng 160 cán bộ, cung cấp trang thiết bị cũng như hỗ trợ kỹ thuật cho tất cả các BLO tại Việt Nam.

Chúng tôi cho rằng các BLO đã đóng vai trò chủ chốt trong việc thúc đẩy hợp tác liên ngành và giữa các quốc gia trong giải quyết các nguy cơ về tội phạm xuyên quốc gia nói chung, tội phạm buôn bán ma túy nói riêng trong khu vực.

BLO đã và đang đóng vai trò tích cực trong rà soát, xử lý thông tin thu thập được từ các khu vực biên giới lân cận, chia sẻ thông tin giữa các bên có liên quan trong và ngoài nước.

Với sự hợp tác hiệu quả giữa các BLO, Việt Nam đã phát hiện, xử lý một số vụ buôn bán ma túy lớn trong năm vừa qua.

PV: Ngoài các Văn phòng BLO, UNODC còn sự hỗ trợ nào cho công tác giảm cung, giảm cầu, giảm tác hại của ma túy ở Việt Nam? Trong thời gian tới, UNODC sẽ có thêm những giải pháp hỗ trợ gì, thưa bà?

Bà Nguyễn Nguyệt Minh: Về công tác giảm cung, ngoài các văn phòng BLO, UNODC hiện đang thực hiện chương trình Kiểm soát container nhằm đảm bảo an ninh hàng hải, kiểm soát buôn lậu, trong đó có hoạt động buôn bán trái phép các chất ma túy.

Về mặt giảm cầu và giảm hại, UNODC đã và đang hỗ trợ kỹ thuật và phối hợp với các bộ, ngành bao gồm: Bộ Y tế, Bộ LĐTB&XH và Bộ Công an cùng các địa phương triển khai các can thiệp toàn diện tại cộng đồng cho người sử dụng ma túy.

Bên cạnh việc hỗ trợ tiếp tục cải tiến, cải thiện chất lượng và mở rộng chương trình điều trị thay thế chất dạng thuốc phiện, chúng tối đã cùng với các đối tác xây dựng và triển khai các hướng dẫn và quy trình quốc gia trong việc điều trị lạm dụng các loại ma túy mới, dự phòng HIV và các bệnh lây nhiễm cho các nhóm quần thể người sử dụng ma túy, đặc biệt là ma túy tổng hợp. Các đáp ứng quốc gia với sự hỗ trợ của UNODC đều được xây dựng trên nguyên tắc dựa vào bằng chứng khoa học theo định hướng y tế công cộng và bảo đảm quyền con người.

Trong thời gian tới, UNODC sẽ tiếp tục hỗ trợ và phối hợp với các bộ ngành và địa phương nhằm xây dựng các chương trình dự phòng, chăm sóc và điều trị cho người sử dụng ma túy thông qua các mô hình can thiệp toàn diện, tự nguyện và dựa vào cộng đồng, được xây dựng dựa trên bằng chứng khoa học và đáp ứng các tiêu chuẩn về y tế công cộng và các cân nhắc về quyền con người.

UNODC sẽ tiếp tục hỗ trợ Việt Nam mở rộng mạng lưới BLO, thành lập thêm 3 BLO trong năm 2020 tại Gia Lai, Quảng Bình và Cao Bằng; cung cấp hỗ trợ kỹ thuật, trang thiết bị, nâng cao năng lực, mở rộng hợp tác đa ngành và hợp tác xuyên biên giới cho BLO cũng như các Nhóm Kiểm soát cảng (PCU).

Bên cạnh đó, UNODC sẽ tiếp tục hỗ trợ việc sửa đổi các văn bản pháp luật quan trọng liên quan đến công tác phòng, chống ma túy như: Luật Phòng chống ma túy, Luật Xử lý vi phạm hành chính trong thời gian tới.

PV: Xin trân trọng cảm ơn bà!