Những khuyến cáo quan trọng cho công tác phòng, chống HIV/AIDS

Đó là một trong những khuyến cáo quan trọng mới được công bố cho chương trình phòng, chống HIV/AIDS Việt Nam của Nhóm tư vấn Liên minh Nghị viện Thế giới về phòng, chống HIV/AIDS thông qua chuyến đi thực địa tại Việt Nam từ ngày 30/11-02/12/2014.

Cần đảm bảo nguồn lực cho chương trình phòng, chống HIV/AIDS

Trong chuyến thăm của nhóm tư vấn vào năm 2009, nhóm tìm thấy vấn đề là công tác phòng, chống HIV/AIDS Việt Nam đã phụ thuộc quá lớn vào nguồn lực bên ngoài của chương trình, chiếm tới trên 60% chi tiêu cho chương trình phòng, chống HIV/AIDS. Bên cạnh đó, một số các dịch vụ dự phòng can thiệp cho nhóm đối tượng nguy cơ cao như cung cấp bơm kim tiêm sạch, điều trị Methadone cũng chủ yếu là do tài trợ nước ngoài.

Nhóm tư vấn khuyến cáo rằng, cần nâng cao nhận thức “mạnh mẽ” cho các đại biểu Quốc hội và những người hoạch định chính sách về những thách thách nguồn lực và sự cần thiết phải đảm bảo nguồn lực cho chương trình phòng, chống HIV/AIDS.

Đồng thời, phải có cam kết chính trị và hành động mạnh để đảm bảo có đủ nguồn lực duy trì các thành quả trong thời gian qua, cũng như mục tiêu tiến tới kết thúc dịch AIDS vào năm 2030 mà Việt Nam đã cam kết. Ngoài ra, phải dựa vào Khung chiến lược đầu tư mà Bộ Y tế mới xây dựng để triển khai chương trình một cách hiệu quả nhất.

Nhóm tư vấn cũng khuyến cáo Quốc hội Việt Nam cần hỗ trợ các cam kết của Chính phủ với các nhà tài trợ nước ngoài, vận động để có một lộ trình rõ ràng cho việc giảm phụ thuộc vào hỗ trợ tài chính và kỹ thuật từ nước ngoài nhằm đảm bảo an toàn cho quá trình chuyển gia. Lộ trình được đưa ra phải xác định rõ đầu tư bao nhiêu tiền và nguồn lực đến từ đâu cho chương trình phòng, chống HIV/AIDS trong những năm tới.

Hệ thống chính sách, pháp lý được cải thiện

Sau những chuyến đi thực địa tại Việt Nam, nhóm tư vấn đánh giá cao vai trò và những nỗ lực của Quốc hội Việt Nam trong việc cải thiện hệ thống pháp lý và luật pháp quốc gia để đáp ứng với yêu cầu công cuộc phòng, chống HIV/AIDS, chuyển dần từ các hình thức mang tính “trừng phạt” sang các biện pháp can thiệp giảm tác hại dựa vào cộng đồng phù hợp với tiêu chuẩn và luật pháp quốc tế.

Nhiều văn bản quy phạm pháp luật cũng đã được điều chỉnh cho phù hợp với Luật phòng, chống HIV/AIDS, đáng chú ý là sửa đổi các điều khoản liên quan đến các quy định can thiệp giảm tác hại trong Luật phòng, chống ma túy.

Bên cạnh đó, nhóm tư vấn đánh giá cao những nỗ lực của Việt Nam trong việc điều chỉnh luật pháp liên quan đến bảo hiểm y tế và an sinh xã hội, bao gồm việc cung cấp các dịch vụ điều trị HIV/AIDS trong khung bảo hiểm y tế quốc gia như là một giải pháp quan trọng đầu tiên trong việc tăng sự tự chủ trong nước trong việc đáp ứng với HIV/AIDS.

Việc phê chuẩn và ban hành Luật xử lý vi phạm hành chính đã được nhóm tư vấn đánh giá cao vì việc bắt và đưa người mại dâm vào các Trung tâm chữa bệnh giáo dục lao động xã hội đang dần kết thúc. Quốc hội cũng đã ban hành Luật để đảm bảo việc xử lý những người nghiện chích ma túy thông qua tòa án trước khi gửi họ vào các Trung tâm chữa bệnh giáo dục lao động xã hội.

Tuy nhiên, theo đánh giá của nhóm tư vấn, một số chính sách và luật pháp vẫn chậm triển khai do nhận thức không đầy đủ hoặc thiếu hướng dẫn. Vì vậy, nhóm khuyến cáo Quốc hội cần quan tâm hơn nữa trong việc truyền thông và giám sát về những vấn đề này. Đồng thời, thể hiện mong muốn Quốc hội Việt Nam tiếp tục nỗ lực để mở rộng việc cai nghiện và điều trị toàn diện nghiện ma túy một cách tự nguyện và dựa vào cộng đồng.

Sáng kiến điều trị 2.0 đem lại hiệu quả tích cực

Để tăng cường cung cấp dịch vụ phòng, chống  HIV/AIDS và mở rộng tiếp cận dịch vụ, tháng 6/2012 Việt Nam đã triển khai thí điểm Sáng kiến điều trị 2.0 của Chương trình phối hợp của Liên Hợp Quốc về phòng, chống HIV/AIDS (UNAIDS) và Tổ chức Y tế Thế giới tại 2 tỉnh Điện Biên và Cần Thơ.

Sáng kiến điều trị 2.0 với mục đích mở rộng việc tiếp cận sớm với các dịch vụ tư vấn xét nghiệm HIV và điều trị ARV kết hợp với việc lồng ghép các dịch vụ có liên quan vào hệ thống chăm sóc sức khỏe ban đầu ở tuyến xã.

Sáng kiến đã huy động được cộng đồng tham gia vào công tác phòng, chống HIV/AIDS. Người nhiễm HIV, tuyên truyền viên đồng đẳng nhóm nghiện chích ma túy và các thành viên các nhóm tự lực được đào tạo cùng với các nhân viên y tế thôn bản để chia sẻ thông tin về lợi ích của dự phòng, chẩn đoán và điều trị sớm. Đồng thời, chuyển gửi những người có hành vi nguy cơ cao đi xét nghiệm HIV ở trạm y tế xã và giúp những người nhiễm HIV tiếp cận điều trị.

Kết quả sáng kiến điều trị 2.0 đem lại là đã tạo ra nhu cầu xét nghiệm HIV cao hơn và tiếp đến là chẩn đoán, giúp người nhiễm HIV bắt đầu điều trị sớm hơn.

Sáng kiến đã đem lại nhiều kết quả rất tích cực cho công tác chăm sóc, điều trị cho người nhiễm HIV/AIDS. Tuy nhiên, nhóm tư vấn khuyến cáo rằng: Cần tiếp tục đào tạo lại và tập trung nâng cao năng lực để nhân viên y tế thôn bản và giáo dục viên đồng đẳng có thể giúp làm giảm kỳ thị và phân biệt đối xử trong gia đình và cộng đồng. Bên cạnh đó, chú ý tới phụ nữ và trẻ em gái là những đối tượng đang bị ảnh hưởng nặng bởi HIV/AIDS.

Nhóm tư vấn khuyến cáo các thành viên của Quốc hội Việt Nam cần chủ động tiếp cận, tìm hiểu những kết quả tác động và những kết quả đã đạt được từ dự án thử nghiệm và vận động mở rộng sáng kiến điều trị 2.0 ra các tỉnh, thành phố khác.

Tạo môi trường thuận lợi cho chương trình điều trị Methadone

Điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng Methadone có thể giúp người tiêm chích ma túy giảm hoặc ngừng sử dụng ma túy và trở lại cuộc sống có ích. Đây là một chương trình can thiệp toàn diện bao gồm: Tư vấn, khám bệnh, điều trị bằng Methadone dài hạn cho những người nghiện các chất dạng thuốc phiện mà hầu hết các trường hợp sử dụng Heroin…

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, điều trị bằng Methadone làm giảm hành vi nguy cơ, giảm tử vong và giảm các hoạt động tội phạm. Điều trị giúp cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần cũng như các hoạt động xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Tại Việt Nam, nhóm tư vấn đã quan sát và rất “ấn tượng” với những lợi ích của các bệnh nhân đã được điều trị tại Điện Biên.

Nhóm tư vấn khuyến cáo rằng, Quốc hội Việt Nam cần tiếp tục tạo môi trường thuận lợi hơn nữa cho chương trình Methadone trong tương lai tại các phòng khám, các trung tâm lưu động và có thể kết hợp với các điểm điều trị 2.0 để tạo điều kiện thuận lợi nhất cho người sử dụng.

Bên cạnh đó, cần loại bỏ tất cả các rào cản pháp lý cho việc triển khai chương trình can thiệp giảm tác hại, vận động chính sách bao gồm cả chương trình Methadone trong hệ thống chăm sóc sức khỏe quốc gia.

Kỳ thị và phân biệt đối xử giảm “ấn tượng”

Tại Việt Nam, các chỉ số về kỳ thị và phân biệt đối xử đã giảm một cách hết sức “ấn tượng” tại những địa bàn triển khai Sáng kiến điều trị 2.0. Chính sự tham gia của cộng đồng và những lợi ích rõ ràng của các giải pháp trong cộng đồng là thành tố cốt lõi trong việc giúp giảm những rào cản quan trọng trong công cuộc phòng, chống HIV/AIDS.

Nhóm tư vấn khuyến khích các đại biểu Quốc hội cần tham gia mạnh mẽ và sử dụng quyền lực cũng như uy tín của mình để thảo luận cởi mở hơn về vấn đề liên quan đến kỳ thị. Đồng thời, các đại biểu Quốc hội cũng cần “tham gia” nhiều hơn với các nhóm người nhiễm HIV.

Nhóm tư vấn cho rằng, những cơ hội và lợi ích của sáng kiến điều trị 2.0 cũng giúp giảm kỳ thị và phân biệt đối xử. Điều này đã được minh chứng trong những nghiên cứu gần đây.

Khuyến khích sự tham gia của các tổ chức xã hội dân sự

Năm 2009, nhóm tư vấn đã khuyến cáo các cơ quan phòng, chống HIV/AIDS của Việt Nam cần khuyến khích và tăng cường sự tham gia của các tổ chức xã hội dân sự và hỗ trợ các mạng lưới hoạt động tại những vùng sâu, vùng xa nơi mà các dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS không được cung cấp thường xuyên hoặc không phù hợp.

Sau 5 năm, nhóm tư vấn đã rất “ấn tượng” với các “tiến bộ” và sự đóng góp của các tổ chức xã hội dân sự và cộng đồng cho chương trình phòng, chống HIV/AIDS, nhất là ở những vùng triển khai sáng kiến 2.0. Đây cũng là lý do giải thích tại sao cần nhân rộng giải pháp này ra các tỉnh, thành phố khác.

Trong thời gian qua, hầu hết các mạng lưới và tổ chức xã hội dân sự hoạt động dựa vào nguồn tài trợ quốc tế. Như vậy, khi các nhà tài trợ cắt giảm thì làm thế nào để duy trì hoạt động bền vững của các tổ chức này. Vì vậy, nhóm tư vấn khuyến cáo, Quốc hội và các cơ quan liên quan cần tìm hiểu thêm về cách thức quản lý và xử lý với các tổ chức xã hội dân sự ở các nước khác bao gồm cả các tổ chức xã hội dân sự trong các khía cạnh khác nhau tham gia vào công tác phòng, chống HIV/AIDS.

Cùng với việc cung cấp dịch vụ, người nhiễm HIV, mạng lưới của các nhóm người ảnh hưởng chính có thể đóng góp quan trọng thông qua việc tham gia vào quá trình xây dựng chính sách, lập kế hoạch, theo dõi và đánh giá.

Nam có quan hệ tình dục đồng giới

Năm 2009, nhóm tư vấn đã đề cập đến vấn đề dễ tổn thương của nhóm nam có quan hệ tình dục đồng giới. Những năm gần đây, Việt Nam đã công nhận nhóm này là nhóm cần quan tâm và ưu tiên can thiệp trong chương trình phòng, chống HIV/AIDS, nhất là ở một số thành phố lớn cho thấy tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm này có thể tới 16%. Đây là vấn đề cần quan tâm và cần can thiệp mạnh mẽ hơn nữa với nhóm này.

Kỳ thị liên quan đến tình dục đồng giới vẫn là yếu tố làm gia tăng dịch HIV trong nhóm này và cản trở họ tiếp cận dịch vụ. Vì vậy, để nhóm này có thể tiếp cận với các chương trình điều trị và dự phòng thì cần phải chống lại kỳ thị và tiếp cận rộng rãi hơn nữa với các nhóm này trên toàn quốc.

Nhóm tư vấn khuyến cáo rằng, cần sử dụng hệ thống và cấu trúc đã được thiết lập thông qua Sáng kiến điều trị 2.0 làm cơ sở thu thập dữ liệu và cung cấp dịch vụ cho nhóm đối tượng này một cách hiệu quả.