Hãy bảo vệ bản thân khỏi virus HIV

PGS. TS Phan Thị Thu Hương thăm trẻ nhiễm HIV. Ảnh: Thuỳ Chi

Việc triển khai Dự án thí điểm PreEP giúp giảm nguy cơ lây nhiễm HIV trong cộng đồng. Cụ thể, đang giúp cho 1.200 người có nguy cơ cao lây nhiễm HIV dự phòng trước phơi nhiễm và phấn đấu đạt 7.300 người tham gia sử dụng trong tương lai. Để hiểu rõ hơn về hiệu quả, kết quả chương trình thí điểm hiện nay, phóng viên Trang tin Tiếng Chuông có buổi phỏng vấn PGS.TS Phan Thị Thu Hương-Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế).

Do đặc điểm dịch tễ HIV có những thay đổi nên Việt Nam đã triển khai Dự án thí điểm PrEP, xin bà cho biết cụ thể hơn về thay đổi và những nguyên do khác?

PGS.TS Phan Thị Thu Hương: Đặc điểm dịch tễ HIV có những thay đổi, trong khi tỷ lệ lây nhiễm HIV trong nhóm người nghiện chích ma tuý và phụ nữ mại dâm giảm mạnh thì tỉ lệ lây nhiễm HIV trong nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM), người chuyển giới nữ (TGW) vẫn duy trì ở mức cao, đang gia tăng ở các khu vực đô thị và tỉ lệ các hành vi tình dục không an toàn khá cao trong nhóm này. Trong bối cảnh hiện chưa có vaccine để phòng ngừa, phương pháp phòng ngừa bằng thuốc ARV được coi là giải pháp dự phòng lây nhiễm HIV (dự phòng trước phơi nhiễm HIV - PrEP có hiệu quả).

PrEP là một phương án dự phòng và thế giới y học đã khuyến cáo và nhiều quốc gia đã thực hiện từ nhiều năm nay. Phương pháp này tuy không thay thế được vaccine HIV nhưng là một cách đơn giản nhất giảm 2/3 nguy cơ lây nhiễm HIV trong nhóm MSM qua các thử nghiệm lâm sàng và qua các can thiệp thực tế trên thế giới. Vì vậy, Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo PrEP nên được cung cấp bổ sung cho những người có nguy cơ nhiễm HIV cao trong gói dự phòng HIV kết hợp.

Nhận thức rõ hiệu quả trong dự phòng HIV của PrEP và lợi ích dài hạn của sử dụng ARV để dự phòng cho người chưa nhiễm HIV, Cục Phòng chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) có kế hoạch triển khai thí điểm cung cấp PrEP cho MSM và TGW trong gói dự phòng HIV kết hợp bao gồm: Tư vấn, xét nghiệm HIV thường xuyên, theo dõi lâm sàng, và khuyến khích sử dụng bao cao su và chất bôi trơn.

Thí điểm này nhằm đưa ra các bằng chứng và cung cấp thông tin về tính khả thi của việc triển khai PrEP tại Việt Nam. Từ đó giúp Bộ Y tế đưa ra những quyết định và hướng dẫn đối với can thiệp dự phòng trước phơi nhiễm cho các nhóm nguy cơ cao nhằm tiến tới kiểm soát và kết thúc dịch HIV tại Việt Nam.

Xin bà chia sẻ một số kết quả chính của việc triển khai PrEP tại Việt Nam trong dự án thí điểm?

PGS.TS Phan Thị Thu Hương: Việt Nam triển khai thí điểm PrEP tại TPHCM từ tháng 3/2017, đến thời điểm hiện tại, đã có hơn 1.000 người đang sử dụng PrEP. Đối tượng MSM, TGW và cặp bạn tình dị nhiễm. Thí điểm đã được thực hiện ở cả cơ sở y tế tư nhân và cơ sở y tế nhà nước.

Kết quả ban đầu cho thấy, tỷ lệ tuân thủ điều trị PrEP khá cao từ khoảng 94,7% tới 100% tùy theo nhóm. Cao nhất ở nhóm cặp bạn tình dị nhiễm, thấp hơn ở nhóm MSM và TGW.

Với khả năng dự phòng lây nhiễm HIV, trong số khách hành sử dụng PrEP trong dự án thí điểm, chỉ có 2 người chuyển đổi huyết thanh ngay trong lần xét nghiệm lại sau tháng đầu tiên sử dụng PrEP. Điều này rất có thể họ đã nhiễm HIV trước khi sử dụng PrEP (tức tham gia dự án thí điểm khi họ ở giai đoạn cửa sổ). Những người khác không nhiễm HIV sau nhiều tháng sử dụng PrEP.

Về khả năng chi trả, có 78% MSM và 51% TGW báo cáo có thể chi trả 20.000 VND/ngày cho PrEP. Như vậy PrEP đã được người sử dụng chấp nhận như là một biện pháp dự phòng trong các quần thể nguy cơ cao, đặc biệt là nhóm MSM. Với dịch vụ PrEP thu phí (với thuốc giá thấp) có thể đáp ứng khả năng chi trả của đa số MSM, TGW và cặp bạn tình dị nhiễm.

Về kênh cung cấp dịch vụ PrEP, kênh có hiệu quả là sự hợp tác giữa mạng lưới cộng đồng/CBO và các phòng khám thân thiện với nhóm đích hoặc do nhóm đích làm chủ. Để khách hàng tin tưởng và chấp nhận PrEP thì việc tư vấn kỹ lưỡng, dịch vụ thân thiện kết hợp với sử dụng công cụ hỗ trợ tuân thủ điều trị là chìa khóa cho thành công của triển khai PrEP.

Với kết quả trên, xin bà cho biết ngành Y tế sẽ nhân rộng chương trình PrEP như thế nào?

PGS.TS Phan Thị Thu Hương: Với những giá trị mà PrEP đã đem lại, Bộ Y tế đã quyết định đưa PrEP vào trong Hướng dẫn Điều trị và chăm sóc HIV/AIDS và đã được Ban hành theo Quyết định 5418/QĐ-BYT ngày 1/12/2017. Trong đó dự phòng trước phơi nhiễm HIV bằng thuốc ARV chính thức là một trong những biện pháp dự phòng HIV ở Việt Nam. Như vậy, PrEP được phép triển khai trên địa bàn toàn quốc.

Trước mắt, với sự hỗ trợ của PEPFAR, Việt Nam sẽ triển khai PrEP tại 11 tỉnh, TP là: TPHCM, Hà Nội, Hải Phòng, tỉnh Đồng Nai, Quảng Ninh, Bà Rịa-Vũng Tàu, Bình Dương, Long An và Thái Nguyên, với mục tiêu đến cuối năm 2019 đạt được 5.610 người sử dụng PrEP và đến cuối năm 2020 đạt được 7.300 người.

Các tỉnh thành khác, căn cứ vào số quần thể đích để quyết định thời điểm triển khai PrEP cho phù hợp, vì PrEP hướng tới nhóm khách hàng là MSM, TGW và cặp bạn tình dị nhiễm.

Tuy nhiên, những người đang quan tâm đến PrEP cần lưu ý rằng, việc quan trọng nhất để tránh lây nhiễm HIV cần thực hiện các biện pháp an toàn trong tiêm chích và quan hệ tình dục.

PrEP không phải là thần dược, đây chỉ là một trong các can thiệp quan trọng cùng với các can thiệp dự phòng trước phơi nhiễm với HIV như bao cao su. PrEP không phải là thuốc điều trị lâu dài hay suốt đời, chỉ cần sử dụng trước khi có những hành vi nguy cơ dễ bị lây nhiễm HIV.

PrEP chỉ có tác dụng dự phòng lây truyền HIV, không ngăn ngừa các bệnh lây qua đường tình dục khác nên việc sử dụng bao cao su vẫn là cần thiết để tránh sự lây nhiễm các bệnh lây qua quan hệ tình dục và tránh mang thai.

Nếu bạn còn trẻ, bạn có nguy cơ lây nhiễm HIV, hãy tìm hiểu và sử dụng về PrEP để bảo vệ bản thân khỏi HIV.

Xin trân trọng cảm ơn bà!