Khó khăn xác định tình trạng sử dụng các chất hướng thần mới

Ảnh minh hoạ

Hiện nay trên thị trường có nhiều dạng ma túy tổng hợp mới với nhiều thành phần, dạng bào chế cũng như nhiều tên gọi khác nhau. Thông thường các dạng bào chế gồm hỗn hợp nhiều chất khác nhau, gây khó khăn cho việc xác định cụ thể thành phần, hàm lượng. Mặt khác, các đối tượng thường sử dụng nhiều loại chất khác nhau, dẫn tới bệnh cảnh lâm sàng đa dạng, pha trộn lẫn nhau.

Các chất ma túy tổng hợp mới có thể được sử dụng ở mọi tầng lớp trong xã hội, ở Việt Nam các nghiên cứu cộng đồng cho thấy đối tượng sử dụng chủ yếu là lứa tuổi trẻ, nghề nghiệp không ổn định hoặc đã có tiền sử sử dụng các chất ma túy dạng thuốc phiện. Đa số các chất ma túy này gây cảm giác hưng phấn, tăng năng lượng, tăng sự tập trung và khoái cảm, nên thường được sử dụng trong vũ trường, sàn nhảy, quán bar, karaoke…

Trong khi đó trạng thái cai các chất ma túy này là khá mờ nhạt, dẫn tới quan niệm sai lầm cho rằng sử dụng các chất ma túy mới là không gây nghiện giống như các chất dạng thuốc phiện. Các đối tượng có thể lạm dụng chất một cách không thường xuyên, tuy nhiên hậu quả về mặt tâm thần như các triệu chứng loạn thần, trầm cảm, tự sát, kích động… là rất nặng nề cho bản thân đối tượng sử dụng cũng như gây nguy hiểm cho cộng đồng.

Theo Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai, hiện nay chưa có một phương pháp cận lâm sàng nào giúp chẩn đoán xác định nghiện các chất ma túy mới này. Các phương pháp phát hiện các chất ma túy này hiện nay chủ yếu được xác định qua định tính nồng độ trong nước tiểu. Mặc dù vậy, một kết quả dương tính với chất chỉ phản ánh đối tượng có thể đã sử dụng chất trong vài ngày gần đây, không có ý nghĩa khẳng định đối tượng nghiện chất ma túy. Hơn nữa, số lượng các chất có thể phát hiện cũng là hữu hạn (ketamin, thuốc lắc, cần sa và opiate). Do vậy việc xác định các rối loạn tâm thần do sử dụng các chất ma túy tổng hợp chủ yếu dựa vào biểu hiện lâm sàng cũng như từ lời khai của đối tượng sử dụng chất.

Đối với điều trị nghiện amphetamine (và các chất dạng amphetamine), tuy sự lệ thuộc vào cơ thể ở nghiện Amphetamine không nặng nề như nghiện chất ma túy khác (Opioid…) song việc tái nghiện vẫn rất phổ biến vì tác động tâm thần của thuốc rất mạnh và được củng cố sau mỗi lần sử dụng, do vậy gây ra hiện tượng “Đói chất ma túy” trường diễn ra trong não người nghiện.

Để giúp người nghiện vượt qua hội chứng cai và duy trì chống tái nghiện cần phối hợp nhiều phương pháp điều trị (hóa dược, liệu pháp tâm lý cá nhân, liệu pháp gia đình, liệu pháp nhóm, liệu pháp lao động tái thích ứng tại cộng đồng…). Cần thiết lập tốt mối quan hệ điều trị sau cai để giúp bệnh nhân giải quyết các rối loạn trầm cảm và nhân cách… thường tồn tại rất lâu về sau.

 Báo cáo ma túy năm 2015 của Văn phòng Liên Hợp Quốc về Ma túy và Tội phạm cho thấy, từ năm 2009 đến năm 2014, có 324 chất hướng thần mới (NPS) được báo cáo, nâng tổng số NPS lên 541 loại vào tháng 12/2014. Đến nay con số đã lên đến hơn 600 chất. Các chất này được coi là tác động rất tiêu cực đến sức khỏe của con người, gây ra tác hại tương tự các chất ma túy trong danh mục quản lý như cần sa, cocaine, MDMA hay Methamphetamine, thậm chí có những chất còn có tác động mạnh hơn, nhanh hơn và nguy hiểm hơn đến sức khỏe của con người.