Khác biệt giữ "hợp pháp hóa" và "phi hình sự hóa" chất gây nghiện

Ngày 26/2/2015, sở hữu và trồng một lượng nhỏ cần sa ở Washington, D.C. là hợp pháp. Hai ngày trước đó, việc sở hữu cần sa ở Alaska cũng được hợp pháp hóa. 4 bang, cùng thủ đô của Hòa Kỳ, đang biểu quyết để hợp pháp hóa việc dùng cần sa để giải trí và hơn 19 bang khác đã hợp pháp hóa cần sa cho mục đích y tế. Đất nước Uruguay cũng đã hợp pháp hóa ma túy.

Nhiều nơi có cách tiếp cận khác, phi hình sự hóa nhưng không hợp pháp hóa. Ngày 25/2 Jamaica thông qua một đạo luật phi hình sự hóa việc sở hữu một lượng nhỏ cần sa. Nhiều nước khác, chủ yếu là các nước châu Âu và châu Mỹ Latinh, cũng đã áp dụng biện pháp tương tự. Bồ Đào Nha còn nới lỏng hơn khi phi hình sự hóa việc sở hữu mọi loại chất gây nghiện. Nhiều người thường sử dụng lẫn lộn “hợp pháp hóa” và “phi hình sự hóa”. Vậy sự khác biệt là gì?

Việc kinh doanh chất gây nghiện bất hợp pháp gây thiệt hại trên hai mặt. Thứ nhất, ma túy gây hại cho bản thân một số người sử dụng chúng, cả ở các nước giàu cũng như các thị trường mới nổi (chẳng hạn, Brazil giờ là thị trường tiêu thụ crack cocaine - dạng cocaine có thể hút – lớn nhất thế giới).

Thứ hai, việc buôn bán ma túy làm tăng thêm số lượng các băng nhóm tội phạm, khiến tham nhũng và bạo lực, giết người lây lan từ Sydney cho đến São Paulo. Đối mặt với điều này, hiện nay, một số quốc gia thay vì ban hành những chế tài khắt khe đối với những ai mua và bán chất gây nghiện, lại chuyển sang những chiến thuật khác thay thế.

Phi hình sự hóa không đồng nghĩa với việc mọi người có thể sử dụng chất gây nghiện mà không bị phạt. Thay vào đó, nó có nghĩa là việc sở hữu một lượng nhỏ ma túy sẽ không còn khiến người sở hữu bị phạt tù hay dính án tích. Theo luật mới của Jamaica, những ai bị phát hiện sở hữu tới 57 gam cần sa có thể bị phạt, nhưng không bị bắt giữ hay truy tố ra tòa. Người sử dụng ma túy ở Bồ Đào Nha có thể bị buộc tham gia các khóa cai nghiện. Những ai bị bắt quả tang đang mang theo ma túy ở Ý có thể bị tước giấy phép lái xe.

Ngược lại, hợp pháp hóa, như đã được áp dụng ở Uruguay và một số bang ở Mỹ, có nghĩa là người sử dụng sẽ không phải đối mặt đối với bất kỳ hình phạt nào (trừ khi, chẳng hạn, họ sử dụng ở những nơi công cộng). Quan trọng hơn, điều đó có nghĩa là việc cung cấp chất gây nghiện, trồng, vận chuyển và bán lẻ cũng hợp pháp.

Tại các nước áp dụng biện pháp phi hình sự hóa, họ cho rằng đây có thể là bước đầu tiên tiến tới một cách tiếp cận lành mạnh hơn với các chất gây nghiện. Đối mặt với một tỷ lệ giết người đáng sợ, cảnh sát Jamaica chắc chắn có nhiều việc phải làm hơn là bắt giữ người chỉ vì họ sử dụng ma túy. Trong mọi trường hợp, phạt tù người nghiện ma túy thường rất mất thời gian, tốn kém.

Nhưng mọi biện pháp dường như đều có ưu, nhược điểm. Lỗ hổng của phi hình sự hóa là nó không có tác dụng phá bỏ sự độc quyền của bọn tội phạm đối với ngành công nghiệp ma túy trị giá nhiều tỷ đô la. Lượng cocaine được tiêu thụ mà không đi kèm với bất kỳ chế tài hình sự nào ở Bồ Đào Nha vẫn đến từ những băng nhóm tội phạm giết người ở Colombia.

Phiên bản hợp pháp hóa của Washington, D.C. cũng gặp phải lỗ hổng tương tự: mặc dù sở hữu ma túy đã là hợp pháp, Quốc hội vẫn không cho phép thành phố hợp pháp hóa việc mua bán chất gây nghiện. Kinh doanh ma túy ở thủ đô này do đó vẫn tiếp tục là một ngành độc quyền của tội phạm. Đạo luật mới là tin tốt cho những ai chỉ sử dụng ma túy để giải trí. Nhưng trừ khi việc cung cấp chất gây nghiện cuối cùng cũng được hợp pháp hóa, nó cũng là tin tốt cho cả những tên tội phạm bán thuốc.