Bàn về việc học viên cai nghiện trốn khỏi cơ sở

30/01/2020 09:19

Mỗi dịp Tết Nguyên đán, Bộ LĐTB&XH lại có văn bản nhắc nhở các địa phương tổ chức đón xuân chu đáo cho học viên ở các cơ sở cai nghiện và đặc biệt tăng cường biện pháp phòng ngừa học viên bỏ trốn. Chống bỏ trốn vẫn là công việc khó khăn, do vậy, cần tìm hiểu các "nguồn cơn" trốn để có giải pháp tổng thể, đồng bộ hiệu quả, lâu dài.

Rất nhiều lý do bỏ trốn

Vài năm trước, sau khi  xảy ra trốn ở nhiều cơ sở cai nghiện (CSCN) như ở Bà Rịa-Vũng Tàu, Đồng Nai, Long An, Cà Mau…, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội, các ngành, UBND các tỉnh, thành phố đã có nhiều sự chỉ đạo quyết liệt và khẩn trương thực hiện nhiều biện pháp ổn định tình hình.

Trên cơ sở đánh giá các nguyên nhân trốn, một loạt các biện pháp đã được triển khai như: giảm tải cho sức chứa các CSCN; nâng cấp cơ sở vật chất các hạng mục công trình; chú trọng công tác chuyên môn nghiệp vụ cai nghiện; tăng tỷ lệ học viên (HV) cai tự nguyện; tập trung chữa trị cho HV loạn thần cấp do sử dụng ma túy tổng hợp; tích cực tuyên truyền chính sách của Nhà nước; nắm bắt tư tưởng, cải thiện bữa ăn và nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần HV; tập huấn nâng cao kiến thức, năng lực cho cán bộ; siết lại nội quy, kỷ luật, kỷ cương, tăng cường công tác bảo vệ, phối hợp chặt chẽ với chính quyền nơi CSCN trú đóng và lực lượng bảo vệ an ninh trật tự các cấp; xử lý nghiêm người cầm đầu tổ chức trốn… Có thể nói, những biện pháp trên đã làm giảm tình trạng trốn, nhất là trốn tập thể. Một số CSCN đã từng xảy ra trốn lớn, nay tình hình đã tạm thời yên tĩnh trở lại.

Học viên tham gia lao động trị liệu tại một Cơ sở cai nghiện ma túy. Ảnh internet

Thực tế trốn không chỉ xảy ra ở CSCN. Mầm mống trốn tránh cai nghiện diễn ra ngay trong thời gian người nghiện đọc hồ sơ đưa vào cai bắt buộc theo quy định. Trốn cũng xảy ra trong thời gian 3 ngày, ngay sau khi Tòa quyết định biện pháp đưa vào CSCN.

Có nhiều lý do trốn và nghe rất lạ: đòi uống bia rượu, hút thuốc lào nhưng không được đáp ứng; khăng khăng thời gian cai nghiện chỉ cần 6 tháng, nhất định không chấp hành thời gian tiếp theo; thấy thiếu công bằng khi bạn nghiện cùng thời gian nhưng Tòa án quyết định cai 1 năm còn mình 2 năm; cho mình là "người bệnh" nhưng bị quản lý quá chặt chẽ, nghiêm khắc; không muốn ở cùng phòng với học viên (HV) nhiễm HIV, sợ lây; nghe nói đã nghiện là không thể cai, cai cũng chẳng để làm gì nên thiếu tin tưởng, có cơ hội là bỏ trốn; nghe tỉnh khác "vỡ trại", xem chương trình thời sự VTV1 lúc 19h, đưa tin cảnh hàng trăm HV ở CSCN khác trốn rong ruổi nghễu nghện trên đường, công an đi theo "không dám làm gì" nên nảy sinh ý định trốn. Mà trốn bị bắt lại chỉ nối thời gian cai nghiện, không bị tăng thêm. Có người biết mình sắp bị đưa đi cai nghiện đã chủ động gây rối (đã tính toán kỹ) để bị xử tù 6 tháng (còn hơn đi cai 2 năm, nếu cả quản lý sau cai là 4 năm)…

Trốn không chỉ xảy ra ở CSCN chật hẹp, cơ sở vật chất kém mà ngay ở cơ sở điều kiện tốt, thân thiện, hoạt động quy củ nếu có HV nhiều tiền án, tiền sự, "dày dạn" kinh nghiệm đối phó với công an, lực lượng bảo vệ, chủ mưu tổ chức trốn. Trong một bữa cơm tập thể, vờ đánh nhau, ném vỡ bát đĩa, kích động trốn. Thế là hàng trăm HV, kể cả những người trước đó không hề có ý định trốn, hùa theo. Có thể nói, trốn tập thể mang tính chất "hội chứng đám đông" rất rõ nét. Nhiều HV sau đó được vận động trở lại đã nói: chúng em nghe hô trốn là trốn theo thôi. "Hội chứng đám đông" là 1 đặc điểm cần chú ý trong phòng chống trốn.

Việc trốn có thể xảy ra bất cứ thời gian nào nhưng thường ở các thời điểm: HV sau giai đoạn cắt cơn được đưa về các tổ đội, trong dịp Tết Nguyên đán, trong các bữa ăn, các buổi sinh hoạt đông HV ngoài trời, trong buổi lao động trồng trọt, chăn nuôi xa khu trung tâm, lực lượng bảo vệ mỏng…

Đáng quan tâm, nhiều CSCN có diện tích rộng lớn, không hề có tường rào bảo vệ, cơ sở vật chất cũng không phải thuộc loại đã hoàn thiện nhưng nhiều năm không có HV trốn. Ngược lại, CSCN có tường rào vững chắc, lực lượng bảo vệ đông nhưng việc trốn thường xảy ra. Nhiều tỉnh, thành phố hàng năm tiếp nhận vào cai nghiện rất lớn nhưng không có HV trốn nhưng 1 số CSCN không lớn lại để xảy ra trốn thường xuyên, trốn tập thể.

Có nguyên nhân khách quan

Bên cạnh bộ phận lớn HV qua thời gian chữa trị, dần yên tâm cai nghiện, coi "CSCN là nhà", coi những người cùng cai nghiện "là anh em", thậm chí còn mong muốn ở lại sau khi hết thời hạn để cách ly môi trường ma túy và tiếp tục rèn luyện thì một bộ phận không nhỏ khó thích nghi với môi trường cai nghiện. Hỏi HV ở nhiều CSCN bao giờ về nhà thì được trả lời chính xác đến từng tháng, từng ngày. Mong muốn sớm trở về nhà có nhiều lý do: sức khỏe bản thân yếu, bố mẹ, vợ con ốm đau, hoàn cảnh gia đình có nhiều khó khăn…Mặt khác, với nhiều người, cuộc sống vật chất ở gia đình đầy đủ và tiện nghi hơn, được chiều chuộng. Đắm chìm trong ma túy, người nghiện có lối sống sinh hoạt "tự do", tùy tiện (ăn, ngủ tùy thích, những cuộc giao lưu bạn bè, cuộc game thâu đêm, những thú vui khác lạ…).

Trong khi đó, cuộc sống quy tắc trong CSCN hoàn toàn khác. Mọi hoạt động theo đúng giờ giấc, lịch trình và mang tính tập thể, trong đó, nhiều công việc với HS là xa lạ, lần đầu: sáng sớm thể dục, ăn cơm xếp hàng, lao động, học văn hóa, pháp luật, học nghề, tham gia các phong trào văn thể, xem tivi theo giờ quy định, đi ngủ đúng giờ, cuối tuần, cuối tháng ngồi bình xét thi đua, cuộc sống không bia rượu, thuốc lá…Như vậy, nhịp sống trước đã bị "đảo lộn", họ thấy thật gò bó, sự "tự do" trước đây không còn.

Một nguyên nhân quan trọng khác là cơn thèm nhớ ma túy về mặt tâm lý (ham muốn hoặc thôi thúc mãnh liệt việc sử dụng ma túy), sau giai đoạn cắt cơn tuy đã thuyên giảm đáng kể nhưng chưa kết thúc. Với một số người, có thể kéo dài suốt thời gian cai nghiện. Lúc này, lúc khác, hình ảnh và ma lực của ma túy lại hiển hiện, đặc biệt ở trong giai đoạn đầu cai nghiện và với người đã nghiện nặng, thời gian dài.

Do ma túy làm thay đổi một số chức năng của não bộ, người nghiện mắc bệnh trầm cảm, hoang tưởng, ảo giác nên nhận thức về mục đích, giá trị của cai nghiện có nhiều hạn chế, thiếu quyết tâm từ bỏ ma túy, không tin tưởng vào chính bản thân mình, miễn cưỡng chấp hành quy định của CSCN. Rõ ràng, mong muốn sớm kết thúc thời gian cai nghiện để về với cuộc sống "tự do" ở ngoài đời, được thỏa mãn lại cơn thèm nhớ ma túy, có thể nói, là niềm khát khao của 1 số người cai nghiện. Để họ không còn thèm nhớ ma túy cũng nhiệm vụ quan trọng  bậc nhất và cam go của cán bộ CSCN suốt thời gian cai nghiện.

(Bài sau:  Cần giải pháp tổng thể, đồng bộ để phòng ngừa học viên cai nghiện trốn khỏi cơ sở)

Top