Chiến tranh ma túy ở Mexico chưa có hồi kết

Gần đây nhất, Omar Trevino Morales, thủ lĩnh băng Zetas bị bắt hồi tháng 3/2015. Một tuần sau đó, Servando “La Tuta” Gomez, thủ lĩnh băng Knights Templar cũng sa lưới.

Chính phủ Mexico có thể đã thành công trong việc tháo dỡ đội ngũ quản lý cấp trên của các tập đoàn khi kết quả chỉ còn lại 2 ông trùm quan trọng chưa bị bắt: Juan Jose Esparragoza và Ismael “Mayo” Zambala, cả 2 làm việc cho băng đảng Sinaloa của Guzman.

Nhưng “chiến lược trùm” nhắm mục tiêu vào những kẻ cầm đầu các tập đoàn có vẻ không mấy tác dụng trong giảm bạo lực và mang lại an ninh cho người dân Mexico. Ít nhất 60.000 người đã thiệt mạng trong giai đoạn 2006 đến 2012 trong các cuộc đấu đá giữa các băng đảng, cảnh sát và quân đội.

Eduardo Guerrero, chuyên gia hàng đầu của Mexico về chống ma túy, cho rằng “chặt đầu các băng đảng ma túy chỉ làm các băng đảng này phân mảnh thành các nhóm nhỏ hơn và dễ quản lý điều hành hơn”, hiện tượng này gọi là "factionalization". Những thủ lĩnh cấp thấp thành lập những nhóm nhỏ không chú trọng đến những hoạt động buôn lậu lớn nhưng tập trung vào những tội ác dễ kiếm tiền hơn như buôn bán ma túy nhỏ, bắt cóc, và tống tiền".

"Có một sự gia tăng đáng kinh ngạc trong bạo lực sau năm 2008", Guerrero cho biết, đây là thời điểm khi các nhóm nhỏ này bắt đầu xung đột giành quyền kiểm soát các thành phố như Ciudad Juárez, nơi sau đó trở thành thành phố bạo lực nhất trên thế giới. Ở phía đông bắc, tranh giành giữa băng đảng xảy ra giữa 2 nhóm Cartel del Golfo và Zetas biến khu vực này thành một khu vực chiến tranh. Các vụ tống tiền, thanh toán, giết người kiểu hành quyết cũng đã trở thành phổ biến.

Theo Guerrero, 53% các vụ thanh toán giữa các băng đảng xảy ra ở vùng xa các thành phố lớn từ năm 2012 - 2014, lý do là lực lượng cảnh sát địa phương của Mexico không hoàn thành được trách nhiệm.

"Tại Hoa Kỳ, một trong những chìa khóa để đánh bại các tổ chức tội phạm là có một chiến lược rõ ràng và lực lượng cảnh sát địa phương hoàn thành nhiệm vụ được giao phó," Guerrero nói. "Đó là trường hợp những gì đã xảy ra ở các thành phố như Boston, Baltimore, Chicago và Los Angeles trong suốt những năm 90".

Tại Mexico, tình trạng ngược lại vì cảnh sát địa phương thường hợp tác với các tổ chức tội phạm. Đó là những gì xảy ra gần đây trong Iguala, khi 43 sinh viên đã bị bắt cóc, bị tra tấn, bị giết chết. Chính cảnh sát địa phương tham nhũng đã bắt những nạn nhân này và giao cho băng đảng.

Mới đây trùm băng đảng Sinaloa là Joaquín Archivaldo Guzmán Loera hay còn có biệt danh là El Chapo (gã lùn) lần thứ hai vượt ngục táo tợn. Vụ El Chapo vượt ngục đã ảnh hưởng mạnh tới hình ảnh của Tổng thống Nieto cả trong nước và quốc tế, qua đó cho thấy sự yếu kém, tham nhũng trong một số cơ quan công quyền của Mexico khi tiếp tay cho El Chapo vượt ngục. Cuộc chiến chống ma túy tại Mexico chỉ thay đổi khi cơ cấu tổ chức chính quyền địa phương và thi hành pháp luật được chấn chỉnh.

Phần lớn các vụ giết người trên toàn quốc không được khởi tố hoặc điều tra kỹ lưỡng. Theo Liên Hợp Quốc, chỉ có 1 - 2% của 102.696 vụ giết người đã xảy ra tại Mexico giữa tháng từ 12/2006 - 11/2012 đã được điều tra để kết tội. Trong số những vụ giết người, ước tính có khoảng 70% liên quan đến băng đảng ma túy.