Thảo luận xung quanh về Quỹ hỗ trợ, điều trị, chăm sóc người nhiễm HIV

Cần phải thay đổi mô hình Quỹ hỗ trợ người nhiễm HIV

Trình bày Tờ trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống nhiễm virus gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người (HIV/AIDS), Quyền Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long cho biết dự thảo Luật bãi bỏ Điều 44 về Quỹ hỗ trợ, điều trị, chăm sóc người nhiễm HIV. Việc bãi bỏ Quỹ này phù hợp với chủ trương tại Nghị quyết số 792/2019/NQ-UBTVQH14 ngày 22/10/2019 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về các quỹ ngoài ngân sách. Chính phủ sẽ đề xuất ghép nội dung của Quỹ này trong một Quỹ chung về lĩnh vực y tế  khi xây dựng trong Luật phòng bệnh trình Quốc hội trong nhiệm kỳ tới. Việc bãi bỏ điều này không làm ảnh hưởng đến quyền được hỗ trợ, chăm sóc, điều trị HIV/AIDS của người nhiễm HIV do việc điều trị HIV/AIDS đã được Quỹ bảo hiểm y tế chi trả hoặc ngân sách nhà nước đảm bảo cho một số đối tượng quy định tại Điều 39 sửa đổi, bổ sung.

Thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống nhiễm virus gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người (HIV/AIDS) của Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội về nội dung này cũng cho rằng trong bối cảnh hiện nay khi nguồn lực dành cho công tác phòng, chống AIDS, đặc biệt nguồn viện trợ quốc tế liên tục giảm thì việc huy động nguồn nội lực là rất quan trọng. Quỹ hỗ trợ, điều trị, chăm sóc người nhiễm HIV có thể là một cơ chế tài chính thu hút nguồn lực xã hội cho phòng, chống HIV/AIDS. Vì vậy, Ủy ban đề nghị Quốc hội xem xét, cho ý kiến về việc bãi bỏ Quỹ này.  

Đại biểu Triệu Thanh Dung, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Cao Bằng chia sẻ ý kiến của mình - Ảnh: quochoi.vn

Thảo luận trực tuyến về nội dung này, đại biểu Triệu Thanh Dung, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Cao Bằng, cho rằng việc không tiếp tục duy trì Quỹ là cần thiết và đúng đắn. Đại biểu phân tích, từ khi thành lập đến nay Quỹ đã thực hiện đúng các quy định của pháp luật, có tổ chức, phân công nhiệm vụ rõ ràng, thực hiện được một số nhiệm vụ như tổ chức các hoạt động tuyên truyền, ủng hộ Quỹ, tiếp nhận các khoản đóng góp, tài trợ, tổ chức các hoạt động hỗ trợ cho người nhiễm HIV, thực hiện các khoản tài trợ, hỗ trợ có mục đích, có đối tượng và địa chỉ cụ thể theo sự ủy quyền của các tổ chức, cá nhân tài trợ trong và ngoài nước. Tuy nhiên, cũng cần nhìn nhận thẳng thắn rằng hoạt động của Quỹ còn nhiều khó khăn, hạn chế và chưa đạt được mục đích thành lập quỹ. Theo đó, về tổ chức bộ máy, Quỹ được Bộ Y tế xác định là đơn vị sự nghiệp nhưng không nêu rõ loại hình, không có chỉ tiêu viên chức, tất cả các cán bộ làm việc cho quỹ đều kiêm nhiệm nên rất hạn chế về thời gian tham gia. Mặt khác, Quỹ không có khả năng thu hút người có năng lực và làm việc chuyên trách tại quỹ.

Hai là, về huy động nguồn lực cho quỹ trong những năm qua, số tiền và hiện vật quỹ huy động được là không nhiều, phạm vi và mức độ tài trợ của quỹ rất hạn hẹp, không tạo được dấu ấn trong cộng đồng và xã hội. Trong vòng 12 năm từ năm 2008 đến năm 2020 quỹ mới chỉ huy động được hơn 5,7 tỷ đồng, trung bình là 480 triệu/ năm. Những năm gần đây, số tiền huy động có xu hướng giảm, cá biệt có những năm chỉ huy động được vài chục triệu đồng, như năm 2016 là 69 triệu đồng, năm 2017 là 59 triệu đồng và năm 2019 chỉ có 11 triệu đồng.

Ba là, về nội dung hoạt động của quỹ, mặc dù mục đích chính thành lập quỹ là hỗ trợ điều trị, chăm sóc người nhiễm, nhằm hỗ trợ người nhiễm HIV/AIDS được tiếp cận dịch vụ điều trị HIV và tổ chức chăm sóc giảm nhẹ cho người nhiễm HIV chuyển sang giai đoạn nặng của bệnh mà không có nơi nương tựa. Nhưng những năm qua, hoạt động của quỹ chủ yếu là tặng quà, mua sữa thay thế, mua thẻ bảo hiểm y tế cho trẻ nhiễm HIV từ 6 đến 15 tuổi. Còn đối với việc chăm sóc, điều trị người nhiễm HIV/AIDS trong thời gian qua chủ yếu từ nguồn tài trợ.

Trong 2 năm gần đây Chính phủ đã có chính sách chuyển nguồn hỗ trợ điều trị người nhiễm HIV/AIDS từ nhà tài trợ sang sử dụng quỹ bảo hiểm y tế nên kinh phí quỹ dành cho mục đích chính này không đáng kể. Mặt khác, với sự phát triển của khoa học kỹ thuật đã bào chế được nhiều loại thuốc tốt, không có bệnh nhân AIDS giai đoạn cuối và người nhiễm HIV dùng thuốc vẫn khỏe mạnh bình thường, do đó hiện nay không có bệnh nhân nhiễm HIV giai đoạn nặng để chăm sóc. Chính vì vậy, dù kinh phí huy động được cho quỹ thấp nhưng các hoạt động chi của quỹ hạn chế và số tiền chưa chi được lại rất nhiều. Trong 5,7 tỷ huy động được mới chỉ chi được 3,4 tỷ, vẫn còn tồn 2,3 tỷ chưa sử dụng hết, tỷ lệ là 40,3%.

Bốn là, về tình hình hoạt động của quỹ ở các tỉnh. Đến nay, cả nước chỉ có 10 tỉnh, thành phố thành lập được quỹ nhưng đều khó khăn trong huy động nguồn lực và tổ chức hoạt động. Mô hình tổ chức hệ thống phòng, chống HIV/AIDS địa phương có nhiều thay đổi theo tinh thần Nghị quyết 19 của Trung ương, do vậy hệ thống HIV/AIDS tuyến tỉnh hầu hết đã sáp nhập theo mô hình Trung tâm kiểm soát bệnh tật tuyến tỉnh, thành phố. Một số tỉnh sau khi sáp nhập đã giải thể và đóng quỹ hoặc chuyển đổi mô hình quỹ.

Đại biểu Triệu Thanh Dung nhấn mạnh, từ những phân tích trên, có thể thấy, hiện nay việc duy trì một quỹ ngoài ngân sách để phục vụ hỗ trợ người nhiễm HIV/AIDS là không cần thiết. Do đó, đại biểu bày tỏ đồng tình với đề xuất của Chính phủ là thay đổi mô hình Quỹ hỗ trợ người nhiễm HIV cũng như các quỹ tương tự theo hướng thành lập một quỹ chung của Bộ. Quỹ chung đó sẽ tiếp tục thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Quỹ hỗ trợ người nhiễm HIV và các nhiệm vụ này sẽ được thay đổi để phù hợp hơn trong tình hình mới.

Trong khi đó, đại biểu Trương Phi Hùng, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Long An, lại bày tỏ tán thành ý kiến của Ủy ban Về các vấn đề xã hội, đề nghị giữ lại quỹ này như luật hiện hành, bởi đây là một kênh có thể thu hút nguồn lực xã hội trong và ngoài nước để phòng, chống HIV/AIDS trong điều kiện ngân sách nhà nước và các nguồn tài chính khác đang gặp khó khăn.

Đại biểu cho rằng đừng vì Quỹ này được thành lập nhiều năm nhưng không đủ lớn hoặc từ ý định thành lập một quỹ chung về y tế trong tương lai mà từ bỏ nó. Hạn chế đó là do khâu vận động phát triển quỹ, sẽ có những tổ chức, cá nhân không đóng góp quỹ chung về y tế nhưng sẵn lòng đóng góp cho Quỹ hỗ trợ điều trị, chăm sóc người nhiễm HIV để giúp đỡ đối tượng này, không chỉ vì họ mà còn vì lợi ích của cộng đồng và xã hội.

Sẽ đưa vào một Quỹ chung

Giải trình làm rõ thêm vấn đề này, Quyền Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long cho hay, Quỹ hỗ trợ chăm sóc người nhiễm HIV là một chính sách rất nhân văn. Tuy nhiên, từ khi có Quỹ đến nay dù đã cố gắng huy động được sự tham gia đóng góp của cộng đồng nhưng sự huy động không được nhiều. Tổng huy động qua 12 năm cho đến thời điểm hiện nay mới được khoảng 5,7 tỷ và những năm tiếp theo có thể sự huy động này càng ngày càng khó khăn hơn. Mặt khác, nội dung hỗ trợ của Quỹ là chủ yếu tập trung hỗ trợ liên quan đến điều trị và cho đến thời điểm hiện nay, các chính sách của Nhà nước đã hỗ trợ và đã bao phủ được cho lĩnh vực này. Vì vậy, thời điểm này có thể dừng hoạt động của Quỹ. 

Quyền Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long cho biết thêm, sau này khi Bộ Y tế trình dự thảo Luật Phòng bệnh sẽ đưa vào một Quỹ chung, trong đó có Quỹ về phòng bệnh cũng như quỹ về phòng, chống HIV/AIDS để đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ trong vấn đề quản lý quỹ.

Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nêu rõ, qua thảo luận, đa số ý kiến đại biểu nhất trí với dự thảo Luật là bỏ Quỹ Hỗ trợ điều trị, chăm sóc người nhiễm HIV. Bên cạnh dó, cũng có một số ý kiến đề nghị giữ quỹ vì tính nhân văn và cũng đã được quy định trong luật hiện hành.